SPIS TREŚCI:
1. Struktura włókna mięśniowego
2. Rodzaje włókien mięśniowych
3. Zmienność składu włókien mięśniowych
4. Adaptacja tkanki mięśniowej
5. Transformacja włókien mięśniowych
1. Struktura włókna mięśniowego
Najważniejszymi elementami włókien mięśniowych (miocytów) są białkowe miofibryle aktynowe
i miozynowe, dzięki którym zachodzi skurcz. Sama istota skurczu jest skomplikowanym biochemicznym procesem, w który zaangażowanych jest wiele białek, pierwiastków i substancji chemicznych. Pod wpływem tych reakcji miozyna porusza się względem aktyny, wykorzystując ATP jako główną cząsteczkę magazynującą energię. Pojedyncza komórka mięśniowa składa się z różnej ilości sarkomerów, czyli odcinków włókna mięśniowego leżących pomiędzy sąsiednimi błonami granicznymi. Błony graniczne stanowią przyczep dla wspomnianych miofibryli. Ciekawym faktem jest obecność drobnych komórek satelitarnych pomiędzy błonami otaczającymi włókno mięśniowe. Ich zadanie polega m.in. na regeneracji uszkodzonej tkanki mięśniowej.
2. Rodzaje włókien mięśniowych
Występują trzy główne typy włókien sklasyfikowane pod kątem czasu skurczu i odporności na zmęczenie. Poznanie różnić w budowie i działaniu między nimi daje odpowiedź na postawione
w temacie pytanie.
Wyróżniamy:
- włókna wolnokurczące (typu I lub SO, czerwone-tlenowe);
- włókna szybkokurczące odporne na zmęczenie (typu IIA lub FOG, białe-tlenowo-glikolityczne);
- włókna szybkokurczące podatne na zmęczenie (typu IIX lub FG, białe-glikolityczne).
Włókna wolnokurczące charakteryzują się stosunkowo niewielką średnicą i małą ilością miofibryli. W skutek tego nie są wstanie wyzwolić dużej siły skurczu. Jednocześnie odznaczają się wysokim stopniem kapilaryzacji (ukrwienia) oraz dużą ilością mitochondriów, przez co ich metabolizm w 90% bazuje na wykorzystaniu substratów tłuszczowych i konsumpcji tlenu. To właśnie kwestia użycia kwasów tłuszczowych jako paliwa wraz z ergonomicznym dostarczeniem cząsteczki tlenu do mitochondriów daje możliwość bardzo wysokiej odporności na zmęczenie. Ich przewaga ilościowa stwarza potencjalne predyspozycje do sportów wytrzymałościowych.
3. Zmienność składu włókien mięśniowych
Rodzaj włókien mięśniowych znajdujących się w poszczególnych mięśniach zależy w głównej mierze od aktywności, jaką wykonują podczas doby. Mięśnie posturalne (toniczne), czyli te, które pracują non stop przeciwdziałając grawitacji, charakteryzują się większą ilością włókien wolnych.
Z kolei mięśnie fazowe, czyli te, dzięki którym się poruszamy, mają w swoim składzie przewagę włókien szybkokurczących. Oprócz zmienności w obrębie samych mięśni, istnieją różnice na tle genetycznym. Za sprawą dziedziczenia odpowiednich genów determinuje się przewaga w ilości jednych włókien na rzecz drugich. Są zatem ludzie genetycznie obdarzeni większą liczbą pewnych włókien mięśniowych. Być może dlatego spektakularny sukces Usaina Bolta był już zapisany w genach.
4. Adaptacja tkanki mięśniowej
Cechą tkanki mięśniowej jest tzw. plastyczność. Oznacza to zdolność przystosowania się do różnego rodzaju i stopnia intensywności wysiłku. Podczas powtarzania danej aktywności ruchowej dochodzi do zmian cech skurczu wraz ze zmianami biochemicznymi włókien po to, aby zoptymalizować wydatek energetyczny. Dlatego trenując biegi długodystansowe, nasze mięśnie wprowadzają zmiany umożliwiające optymalną pracę w dłuższym czasie. Jednocześnie taka aktywność negatywnie wpływa na wysiłki o wysokiej intensywności. Spekuluje się, że już kilka miesięcy treningu prowadzi do znaczących zmian cech tkanki mięśniowej.
5. Transformacja włókien mięśniowych
Wciąż trwają dyskusje na temat wzajemnego przekształcania się włókien pod wpływem zmiany treningu. Możliwości adaptacyjne tkanki mięśniowej mogłyby sugerować istnienie takiego procesu. Wiadomo, że możliwa jest ekspresja genu miozyny nowego typu oraz zmiana aktywności enzymów decydujących o samym metabolizmie komórki. Nie dało to jednak do tej pory klarownych wyników potwierdzających tę hipotezę. Przypuszcza się, że takie zmiany prędzej będą zachodzić we włóknach szybkich, np. z IIX do IIA lub odwrotnie. Natomiast transformacja włókien szybkich do wolnych raczej nie ma prawa zaistnieć.
Komentarze